اگرچه تعدد زوجات یکی از احکام اسلامی است اما توجه به این نکته ضروری است که این حکم، ابداع اسلام نبوده
است که آن را متهم سازیم، بلکه اسلام فقط به آن نظم بخشیده، از آزادی بیش از حد مردان کاسته و آن را منوط به
شرایطی مانند اجرای عدالت نموده است
امر ازدواج یکی از واقعیت های اجتماعی است که در پرتو آن به نیازهای مختلف همسران پاسخ داده می شود و از
سویی در این کانون بسیاری از این نیازها تحت مدیریت صحیح قرار می گیرد.
ازدواج برای هر یک از مرد و زن کارکردهایی از جمله: ابقای نسل پاک و ارضای غریزی، عاطفی و اقتصادی دارد و هر
انسانی برای کسب این کارکردها به ازدواج تمایل دارد و لذا حق تأهل از نظر اسلام، حق شامل و عامی است که همه
میتوانند آن را احراز نمایند.
در جامعه ما سیاستها باید به سمت کنترل روابط آزاد پیش برود چرا که روابط آزاد نتیجه ای جز رها شدن انرژی غریزی
فعال در جامعه از یک سو و خشکیدن ریشه های عفت و پاکدامنی از سوی دیگر و در نهایت آسیب رسیدن به بنیان
خانواده ها را در پی ندارد.
کنترل رسانهها از نظر تهییج غریزة جنسی، تقویت عنصر غیرت و عفت در اجتماع، حمایت اقتصادی دولت از بیوه زنان، و
زنان خود سـرپرست به خصوص دارای فرزند، آموزش حقوق و مسئولیت های خانواده به ویژه در مسئله همسری و... از
اموری هستند که باید در برنامه ریزی اجتماعی مد نظر قرار گیرد و از سوی دیگر جنبه اصیل احکام مربوط به جواز تعدد
زوجات و ازدواج موقت به روشنی برای جامعه بازگو شود تا هرکسی با اهداف سودجویانه به دنبال آن نباشد و این
احکام به دستاویزی برای هوس بازان مبدل نگردد.
اگر افراد بدانند که برای خروج از خانوادة تک همسری تنها راه، ازدواج و پذیرفتن تعهدات مختلف در ازای یک رابطة
زناشویی است، طبعاً بخش کمی از افراد به این مسئله روی خواهند آورد. در حالی که روابط آزاد برای هیچ مردی
زحمت اضافه ندارد و بسیاری از خانوادهها را در معرض فروپاشی و عدم بهداشت جنسی و فقدان سلامتی و ... قرار
میدهد.
یک کارشناس مسایل زنان در این باره می گوید: توجه به تکلیف مرد نسبت به همسر و فرزندان بنابر ماده 1102 قانون
مدنی که با عقد نکاح و برقراری روابط زوجیت، زن و شوهر نسبت به یکدیگر دارای حقوق و تکالیف میباشند. علاوه بر
آنکه طبق ماده 1106 قانون مدنی، پرداخت نفقه زن در عقد دائم بر عهده شوهر بوده و ماده 1107 نیز به موارد آن اشاره
مینماید. علاوه بر آن، طبق ماده 1199 قانون مدنی، نفقه فرزندان نیز بر عهده پدر میباشد.
زهرا آیت اللهی می افزاید: ضمن آنکه طبق ماده 1104 قانون مدنی آمده است «زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و
تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند.»
آیت اللهی می افزاید: علاوه بر تکالیف مرد در خانواده و در تربیت فرزندان که باید زن را یاری نماید و نمیتواند مسئولیت
فرزندان را صرفاً بر عهده زن بگذارد، بر اساس قوانین داخلی، مرد کاملاً در برابر خانواده خویش مسئول و مکلف است.
وی به لزوم حسن معاشرت در خانواده از سوی همسر اشاره کرد و اضافه کرد:بنابر ماده 1103قانون مدنی: «زن و
شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند».
لذا ریاست مرد بر خانواده میبایست به گونه ای اعمال شود که از مصادیق حسن معاشرت محسوب گردد و کاملاً
بدیهی است که مفهوم حسن معاشرت، معنا و مفهومی گسترده داشته و تمامی امور و روابط حسنه را در برمیگیرد
که عامل مهمی در جهت استحکام مبانی خانواده تلقی میگردد. بر این اساس میتوان گفت که خودکامگی مرد در
محیط خانواده به حسن معاشرت آسیب رسانده و بنیان خانواده را سست مینماید، لذا امری مذموم و غیرموجه است.
آیت اللهی درباره رعایت حقوق زن در خانواده گفت: در بند 28 منشور حقوق و مسئولیتهای زن در نظام اسلامی ـ که
به عنوان یک قانون مصوب کشور از تاریخ 31/6/83 لازم الاجرا است ـ زن در ایام زوجیت از حقوق مالی برخوردار میباشد.
در بند 29 منشور نیز ذکر شده است که: «حق و مسئولیت تأمین، تخصیص، طهارت و سلامت در ارتباط جنسی با
همسر قانونی و حق اعتراض قانونی در صورت نقض آنها»، از حقوق و مسئولیتهای زنان در خانواده میباشد. در بند
30 منشور نیز بیان گردیده که: «حق و مسئولیت سکونت مشترک و حسن معاشرت و تأمین امنیت روانی در روابط با
همسر و حق اعتراض و طرح دعوا در مراجع قانونی در صورت سوء معاشرت همسر» از حقوق و مسئولیتهای زنان است.
وی خاطر نشان کرد: به این ترتیب محترم شمردن حقوق زن در خانواده، شامل حقوق مادی و معنوی وی میباشد، به
گونهای که در بند 31 منشور فوق، صریحاً به این مطلب اشاره مینماید و «حق و مسئولیت رشد علمی، معنوی و
اخلاقی با همکاری و حمایت اعضای خانواده»، از حقوق زنان محسوب میگردد.
وی گفت: بنابراین مسئولیت مرد در خانواده، به نوعی حمایت از رشد فکری، روحی و سلامت جسمی و روانی زن و فرزندان است.
وی افزود: در قران کریم آنجا که بحث اجازه چند همسری به مردان را مطرح نموده، خطاب به مردان بیان میکند که اگر
احتمال میدهید که نتوانید میان همسران خویش به عدالت رفتار نمایید، حق چند همسری ندارید.
آیت اللهی گفت: لازم به ذکر است که این آیه بیان میکند که اگر مردان احتمال بدهند که قادر بر رعایت عدالت بین
همسران نیستند، حق چند همسری ندارند، بنابراین در صورت یقین به عدم رعایت عدالت، به طریق اولی، این حق از مردان سلب میشود.
وی رفتار بر اساس معروف را از دیگر وظایف مردان در خانواده عنوان کرد و گفت: بر اساس آیات متعدد قرآن، روابط زن و
مرد بایستی بر اساس معروف صورت گیرد. معروف یعنی نیکی، رفتار خوبی که عرف جامعه آن را میپسندد و شرع
هم آن را تأیید مینماید. علاوه بر آن در آیه 229 سورة بقره بر این مطلب تصریح میشود که حتی در صورت جدایی از
همسر، احسان را مراعات نمایید و جالب آنکه احسان، امری بالاتر از معروف میباشد.
وی گفت: اجتناب از ضرر رساندن به همسر از دیگر وظایف مرد در مقابل همسرش می باشد که در روابط اجتماعی که
بر پایه آموزه های اسلامی بنا میشود، به گونه ای که در مضمون آیات 231 سوره بقره و 6 سوره طلاق به این مسئله
اشاره گردیده که: زنان را نگه ندارید بر این اساس که به آنها ضرر رسانیده و به ایشان ظلم نمایید.
وی تصزیح کرد: بنابراین روابط خانوادگی باید به گونهای تنظیم شود که زن و مرد، هیچ یک به دیگری ضرر و زیان نرسانند.
وی همچنین عدم تحمیل وظیفه بیش از حد توان به همسر از سوی مرد و رعایت مصلحت خانواده را از دیگر وظایف
مردان عنوان کرد و گفت: در روابط خانوادگی آنچه که دارای اهمیت بوده و اصل اولی میباشد، رعایت مصلحت خانواده
است. خداوند در آیات قرآن، ضمن توجه به حقوق زن و مرد در خانواده، در آنجایی که اساس خانواده در معرض تهدید
قرار میگیرد، زن و مرد را به گذشت از حق خویش دعوت کرده است.
وی افزود: بنابراین مصلحت خانواده اولی از مصالح تکتک اعضا خانواده میباشد. در فرهنگ اسلامی به این مساله تاکید
شده است که همسران حتی اگر دارای امیال به حقی هستند، در صورتی که نافی مصالح خانواده باشد، بهتر است
که از آن چشم پوشی نمایند.
آیت اللهی گفت: بنابراین در حالتی که به مردان توصیه شده به نیاز و مصلحت و حتی میل و علاقه خانواده خویش حتی
در امور جزئی مانند خوردن توجه نمایند، توجه به سایر نیازها و مصالح ایشان به طریق اولی میبایست مدنظر قرار گیرد.
وی افزود: در آیه 19 سوره نساء خداوند خطاب به مردان میفرماید: حتی اگر مردی از زن خویش کراهت داشته باشد،
باز هم باید با همسر خود خوشرفتار باشد «چه بسا شما از چیزی بدتان بیاید و خدا در آن خیر کثیر قرار داده باشد»
آنچه این آیه به آن اشاره دارد این است که زن و مرد، در زندگی خانوادگی نباید صرفاً به دنبال منافع خویش باشند بلکه
مصلحت زندگی را نیز باید در نظر داشته باشند.